Ευρω-κράτος εν κράτει οι τράπεζες σε Ε.Ε. και Ευρωζώνη

Του Γιώργου Παυλόπουλου

Τον «Μαύρο Σεπτέμβρη» του 2008, η κατάρρευση της Lehman Brothers σηματοδοτούσε την έναρξη της πιο μεγάλης, δομικής και επικίνδυνης κρίσης που γνώρισε ο παγκόσμιος καπιταλισμός μετά το Κραχ του 1929. Το ενεργητικό που είχε τότε στα βιβλία της η αμερικανική τράπεζα ανερχόταν σε 639 δισ. δολάρια, αντιπροσωπεύοντας το 4,4% του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος των Ηνωμένων Πολιτειών εκείνη τη χρονιά. Το ποσοστό μοιάζει σχετικά μικρό -γι' αυτό, άλλωστε, δεν χαρακτηρίστηκε ως «πολύ μεγάλη για να καταρρεύσει»- όμως οι σεισμικές δονήσεις που προκάλεσε, λόγω και του συστημικού ρόλου της, συνεχίζονται μέχρι σήμερα και γίνονται αισθητές σε ολόκληρο τον κόσμο, χωρίς κανείς να μπορεί να εκτιμήσει με βεβαιότητα εάν, πότε και πώς θα σταματήσουν.

Είναι λογικό, λοιπόν, η εμπειρία αυτή να αποτελεί ένα πραγματικό εφιάλτη για την Ευρώπη και την Ε.Ε., κυρίως δε για την Ευρωζώνη. Ειδικά μετά το σοκ που προκάλεσε η «χρεοκοπία της Ελλάδας» -μιας από τις μικρότερες χώρες-μέλη, με ΑΕΠ το οποίο αντιπροσώπευε μόλις το 2% του συνολικού της Ευρωζώνης στην έναρξη της κρίσης, αλλά ήταν υπεραρκετό για να απειλήσει με διάλυση το κοινό νόμισμα. Διότι, πολύ απλά, φανταστείτε τι συνέπειες θα έχει η ενδεχόμενη κατάρρευση μιας από τις μεγάλες ευρωπαϊκές τράπεζες, που επίσης είναι συστημικές (για την ακρίβεια, πολύ πιο συστημικές σε σχέση με την Lehman) και έχουν σήμερα ενεργητικό το οποίο φτάνει ή και ξεπερνά κατά πολύ το ΑΕΠ ολόκληρων χωρών -και μάλιστα, όχι της Ελλάδας, της Πορτογαλίας ή της Κύπρου, αλλά της Γερμανίας, της Γαλλίας, της Ιταλίας, της Ισπανίας, της Ολλανδίας και άλλων!

Συνολικά, όπως φαίνεται και στο σχετικό γράφημα, στα τέλη του 2013 και παρά τις προσπάθειες εξυγίανσης, διαγραφής των «τοξικών δανείων» και «απομόχλευσης», το ενεργητικό των χρηματοπιστωτικών οργανισμών της Ευρωζώνης έφτανε τα 31,3 τρισ. ευρώ, ποσό υπερτριπλάσιο από το ΑΕΠ των 18 χωρών-μελών της (περίπου 9,5 τρισ). 

Έτσι, με δεδομένους και τους οργανικούς δεσμούς που έχουν αναπτυχθεί μεταξύ των ευρωπαϊκών τραπεζών, το συμπέρασμα δεν μπορεί να είναι παρά αυτό: 

 

Η αποτροπή της χρεοκοπίας των μεγάλων τραπεζών θεωρείται από τα κέντρα λήψης αποφάσεων (συμπεριλαμβανομένης, φυσικά, της ΕΚΤ) ως πολύ πιο σημαντική υπόθεση από την προστασία των χωρών-μελών που αντιμετωπίζουν προβλήματα και απειλούνται με κατάρρευση.

Γι' αυτό, εξάλλου, για τη διάσωση των ευρωπαϊκών τραπεζών έχουν δοθεί μέχρι σήμερα από τα κράτη πολύ περισσότερα κεφάλαια από όσα έχουν διατεθεί για τη στήριξη των προβληματικών εταίρων -σύμφωνα με κάποιους υπολογισμούς, αγγίζουν το 1,5 τρισ. ευρώ. 

Για τον ίδιο λόγο, επίσης, η περίφημη τραπεζική ένωση αντιμετωπίζεται ουσιαστικά ως πιο σοβαρή υπόθεση από την οικονομική και πολιτική ολοκλήρωση, κάτι που αποδεικνύεται ξεκάθαρα από τη στάση της Γερμανίας στο συγκεκριμένο ζήτημα: Το Βερολίνο γνωρίζει ότι το πραγματικό «κλειδί» για την κυριαρχία του στην Ευρώπη βρίσκεται στον έλεγχο των τραπεζών, η οποία πιθανότατα θα αποδειχθεί πολύ πιο δύσκολη από τον έλεγχο των κυβερνήσεων. Και αντιστρόφως, θα κάνει τα πάντα ώστε να μη βάλουν χέρι οι εταίροι στις γερμανικές τράπεζες (πολλές από τις οποίες είναι αμαρτωλές...), για τους ίδιους ακριβώς λόγους.

Σε κάθε περίπτωση, ο λογαριασμός θα βαρύνει τους πολίτες-φορολογουμένους. Τα δικά τους, δικά τους και τα δικά μας, δικά τους...

 

Εφιαλτικά σενάρια...
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της RBS που επικαλούνται οι Financial Times σε σχετική τους ανάλυση, οι τράπεζες της Ευρωζώνης είναι αναγκασμένες να προχωρήσουν σε περαιτέρω «απομόχλευση» ύψους 1,8 τρισ. ευρώ, κυρίως διαγράφοντας μη εξυπηρετούμενα «τοξικά» δάνεια και πουλώντας ορισμένους κλάδους τους. 

Προφανώς, τα χρήματα αυτά αντιστοιχούν ευθέως σε ρευστότητα η οποία θα λείψει από την πραγματική οικονομία -ειδικά στις χώρες του Νότου. Έτσι, όμως, με ταυτόχρονη κεφαλαιακή ενίσχυση πολλών δεκάδων δισ. ευρώ, οι ειδικοί εκτιμούν ότι ο κλάδος θα εξυγιανθεί και θα μπορέσει να εισέλθει στην επόμενη μέρα.

Εκεί, η γερμανική θέση είναι απλή: «Να κοπεί ο ομφάλιος λώρος που συνδέει το κρατικό χρέος με τις ιδιωτικές τράπεζες». Με άλλα λόγια, να σταματήσει να τους δίνει απεριόριστα κεφάλαια η ΕΚΤ με ενέχυρο τα κρατικά ομόλογα των χωρών τους, ειδικά εφόσον αυτά έχουν απαξιωθεί.  

Έτσι, τόσο οι κυβερνήσεις όσο και οι τράπεζες -αφού πρώτα θα έχουν «ξεζουμίσει» την εγχώρια οικονομία- θα αναγκάζονται, ως «ύστατη λύση», να προσφεύγουν στους μηχανισμούς στήριξης, υπογράφοντας μνημόνια ελέγχου και υποταγής.